Onderstaande reeks kaarten weergeven hoe het sportief-recreatief fietsen in bos- en natuurgebied Den Treek tussen 2016 en 2022 veranderd is. We kijken hierin vooral naar het gebruik van bospaden door mountainbikers. De pdf van dit verhaal is hier te downloaden:
Om het mountainbiken in betere banen te leiden, werd in april 2020 mountainbikeroute Den Treek officieel geopend, tezamen met de mountainbikeroute Henschoten. De realisatie van de route was het gevolg van jarenlange discussies over het faciliteren of handhaven van mountainbiken in Den Treek. Voor de aanleg werd al veel ‘random’ gemountainbiked op het landgoed. Dit leidde tot frictie met andere gebruikers van het bos (wandelaars en ruiters), maar ook tot natuurschade (aldus het AD in 2016: https://www.ad.nl/amersfoort/den-treek-handhaaft-verbod-mountainbikes-nu-wel-strikt~a04a8544/).
In deze analyse kijken we naar het effect die de aanleg van de nieuwe mountainbikeroutes gehad heeft op het gebruik van dit natuurâ€- ‬en recreatiegebied als geheelâ€. ‬Hierbij is gebruik gemaakt van gegevens van Stravaâ€, ‬de meest gebruikte app door sportieve fietsers in Nederlandâ€. ‬Ongeveer 40-60%†‬van alle Nederlandse wielrenners gebruikt de app Strava om wielerritten op te nemenâ€, ‬zo’n†‬~700.000†‬Nederlanders in totaalâ€. ‬Mountainbiken valt hieronderâ€, ‬maar het is niet precies bekend hoe hoog het aandeel Strava gebruikers bij mountainbikers isâ€. ‬Hierover wordt is overigens verder onderzoek uitgezetâ€.‬
TRACK-landscapes†‬verkreeg vanuit Wielerplatform Utrechtâ€, ‬in samenspraak met de Provincie Utrechtâ€, ‬toegang tot het data platform van Stravaâ€, ‬Strava Metroâ€.‬
Via dit platform kunnen†-‬op basis van geaggregeerdeâ€, ‬anonieme gegevensâ€- ‬beelden van padengebruik gemaakt worden tussen 2016†‬en 2021â€. ‬De veranderingen in padengebruik van Den Treekâ€, ‬vielen daarbij sterk opâ€. ‬Hierop werd deze aanvullende analyse gemaakt en gebundeldâ€.‬
Inmiddels is track-landscapes dit type onderzoek ook gestart in andere delen van Nederland†(‬Gelderlandâ€, ‬Overijssel en Limburgâ€), ‬in samenwerking met NTFUâ€. ‬
Waar werd gefietst en gemountainbiked vóór de aanleg van MTB-route Den Treek?
Hieronder weergeven beelden tonen routegebruik van Sportieve/recreatieve fietsers die Strava gebruiken.
De beelden van 2016 en 2019 zijn vrijwel identiek, wezenlijke verschillen/veranderingen in routegebruik zijn niet of nauwelijks te zien.
In zowel 2016 als 2019 (en ook in de jaren daartussen) werden diverse ‘wandelpaden’ al gebruikt door mountainbikers. Ondanks dat dit dus niet was toegestaan. We weten dat dit mountainbikers zijn (en geen racefietsers) omdat het vrijwel allemaal bos- of zandpaden zijn. Deze zijn alleen per fiets te berijden op een mountainbike danwel gravelbike/cyclocrosser.
Er is vooral één duidelijk doorgaand traject zichtbaar (kleurt groen en groenblauw, aangeduid met cirkels). Het traject loopt diagonaal door het gebied van noordoost naar zuidwest, vanaf het fietsviaduct bij Nimmerdor langs het Hazewater en de YMCA in zuidwestelijke richting langs de nieuwe heidevelden naar de kruising van de Doornseweg met de Zeisterweg. Dit was de route naar de mtb-route Zeist vanuit Amersfoort, en werd enkele duizenden keren gepasseerd per jaar (met Strava).
Dit traject stond bij lokale mountainbikers welbekend als een leuke route om op de mountainbike af te leggen, ondanks dat dit officieel niet was toegestaan (Voor 2016 sprak men over de zogenaamd ‘gedoogtrail’).
En ook in de zuidoostelijke hoek van Den Treek liepen diverse van deze ‘officieuze’ mountainbikeroutes. Eigenlijk werden vrijwel alle wandelpaden van Den Treek-Henschoten wel door mountainbikers gebruikt.
Ook rond pyramide Austerlitz werd behoorlijk wat gemountainbiked. Ook hier halen diverse paden met enkele duizenden Strava passages per jaar.
Omdat het gebruik tussen 2016 en 2019 vrijwel identiek was, nemen we het beeld van 2019 om de vergelijking te maken met 2020, 2021 en 2022, waarin de MTB-routes ‘Den Treek-Henschoten’ er wel waren. Mtb-routes Den Treek-Henschoten is in april 2020 geopend, maar was vanaf februari 2020 ook al officieus bruikbaar.
Tussen 2019 en 2020 zijn grote veranderingen zichtbaar als gevolg van de aangelegde mountainbikeroute.
Vooral de nieuwe mountainbikeroutes zijn zichtbaar. Op een aantal plekken (bijvoorbeeld: 1), is deze over het oude ‘gedoogtraject’ heen gelegd. Hier neemt het mountainbikegebruik dan ook sterk toe (1).
Maar op de bospaden rondom de mountainbikeroutes, is eerder een afname te zien. Die afname is echter nog niet overal heel groot; er wordt nog steeds behoorlijk wat gefietst op de bospaden; diverse bospaden halen nog wel een kleine 1000 Strava passages per jaar. Het is wel goed om te realiseren dat de mountainbikeroute pas in april 2020 officieel open ging. 2020 is daarmee een soort ‘tussenjaar’.
Andere geasfalteerde fietspaden werden aanzienlijk intensiever gebruikt in 2020, vergeleken met 2019. Dit komt door een sterke toename in het aantal wielrenners en mountainbikers, die bovendien vaker fietsten. Het gebruik van Strava nam hierdoor ook sterk toe (toename ~70% in provincie Utrecht).
In 2021 nemen de contrasten toe. De mountainbikeroute Den Treek-Henschoten, wordt (met Strava) in 2021 aanzienlijk meer gebruikt dan in 2020.
Maar het gebruik van omliggende bospaden waar niet gefietst mag worden, neemt juist nog meer af. De meeste bospaden worden nu nog maar enkele honderden keren gepasseerd in heel 2021. Die sterke afname is in verschillende gebieden te zien.
Dit zet zich niet helemaal op dezelfde manier door in 2022 (januari t/m juli). De mountainbikeroute Den Treek werd aanzienlijk minder intensief gebruikt. De corona-periodes zullen in 2021 voor extra drukte hebben gezorgd, maar ook de droogte in 2022 speelt waarschijnlijk een rol. Grote delen van de MTB routes Den Treek-Henschoten waren in de lente en zomer zeer slecht begaanbaar (zeer zanderig).
Echter; dat heeft er niet toe geleid dat er meer op de andere bospaden is gefietst; het (oneigenlijk) gebruik lijkt hier nog sterker te zijn afgenomen; in grote delen van Den Treek is het gebruik zo goed als verdwenen.
Gebruik wandelpaden door sportieve fietsers/mountainbikers
Het is visueel verhelderend om dit gebruik te filteren naar waar wel en niet gefietst mag worden. In onderstaande afbeelding zijn alle paden waar gefietst mag worden, weggefilterd. Wat overblijft is het gebruik van paden waar niet gefietst mag worden.
Hierin zit echter nog een onoverkomelijke nauwkeurigheidsfout. Als een wandelpad (waar niet op gefietst mag worden) direct naast een fietspad ligt; is gps-data niet nauwkeurig genoeg om altijd correct te bepalen of iemand op het fiets- danwel wandelpad liep. Van een druk fietspad zal een gedeelte van de gps-tracks naar het wandelpad gerekend worden. Dit is het geval in veel van de pad-stukjes die in 2022 veel gebruikt werden.
Met een visuele truc is dit in de afbeelding hieronder gemaskeerd. Alle fietspaden en wegen waarop gefietst mag worden, zijn 50 meter breed gemaakt en in de groene achtergrondkleur gezet. Alleen de paden waar echt oneigenlijk gefietst werd, blijven dan in het beeld over. Het contrast tussen 2019 en 2022 is zichtbaar groot.
In het gebied Henschoten halen enkele paden nog een hondertal ‬passagesâ€. ‬Dat zijn dus slechts enkele Strava fietsers per weekâ€. ‬Dit is ook ondanks de toename van Gravelbikersâ€, ‬voor wie deze wandelpaden opzich nog interessant zouden kunnen zijnâ€.‬
Sinds de aanleg van de mountainbikeroute Den Treek-Henschoten is het niet-toegestane gebruik van bospaden door Strava-gebruikende-mountainbikers dus vrijwel geheel verdwenenâ€. ‬En dat is precies wat de mede-intentie is van de ontwikkeling van mountainbikeroutesâ€. ‬
Zelfs in het gebied†‬‘Hoge Klei’†‬is het gebruik verdwenenâ€, ‬terwijl dit een ander gebied isâ€, ‬waar geen mountainbikeroute aanwezig isâ€. ‬Het lijkt erop dat de aantrekking van Den Treekâ€, ‬ook zorgt voor een afname van mountainbiken in andere gebieden rond de stad Amersfoortâ€.‬
Wel kan nog de vraag gesteld worden of eventuele†(‬veranderingen inâ€) ‬handhaving van fietsen buiten de gebaande paden ook een invloed heeft gehad op dit oneigenlijk gebruik van bospadenâ€. ‬Volgens de handhavers van Den Treek is gelijktijdig met de nieuwe route ook gehandhaafd, en werd dit eerder niet gedaan. Dit is echter niet helemaal in lijn met (kranten)artikelen uit die tijd, waarin gesteld wordt dat er wel gehandhaafd werd. We zoeken dit -voorzover mogelijk- nog verder uit.
Ook de vraag in welke mate de Strava gebruikers representatief zijn voor het gedrag van alle mountainbikers is ligitiemâ€. ‬Het zou†‬zo kunnen zijn dat niet-Strava gebruikers†(‬relatiefâ€) ‬vaker of minder vaak buiten de bedoelde paden fietsenâ€. ‬Over die vraag wordt dan ook nieuw onderzoek ingezetâ€. ‬